Kalendarium ważnych wydarzeń

• 1965: Przyjęcie teorii tektoniki płyt

Dobrze wiadomo, że na powierzchni Ziemi znajduje się siedem lub osiem większych i szereg mniejszych płyt składających się ze skorup kontynentalnych i dna morskiego (rycina 4). Te wprowadzone po raz pierwszy w połowie lat 1960. dane są faktem i nic przedstawionego w tym artykule ich nie podważa. Chodzi jednak o to, jak są one interpretowane i wykorzystywane.

 

 

 

Ryc. 4. Mapa Ziemi pokazująca rozkład płyt tektonicznych obejmujących skorupy kontynentów i dna morskiego.

 

 

• 1975: Dowody paleomagnetyczne

Usiłując określić ilościowo przyjęte założenie, że promień Ziemi zachowuje stałą wartość w czasie, McElhinny i Brock (1975) przeprowadzili przekrojowe badanie pomiarów starożytnego bieguna magnetycznego obejmujących obszar rozciągający się od wschodniej do zachodniej Afryki. Na podstawie tych pomiarów i obliczeń stwierdzili, że „…nie doszło do znaczącej zmiany starożytnego promienia Ziemi w czasie”. Po tym prostym wniosku paleomagnetycy skutecznie przejęli kontrolę nad tektoniką płyt kosztem nauk opartych na geologii i wędrówka biegunów jest teraz mocno wykorzystywana do pomijania badań nad ułożeniami płyt. Paleomagnetykę uważa się obecnie za kamień węgielny badań nad tektoniką płyt kosztem wszystkich innych nauk.

 

• 1990: Ukończenie globalnego mapowania geologicznego

W okresie od lat 1950. aż do późnych lat 1980. przeprowadzono rozległy program magnetycznego i batymetrycznego mapowania dna wszystkich oceanów wraz z jego datowaniem. Celem tego programu było ilościowe określenie rozkładu płyt w kontekście tektoniki płyt. Przedstawioną poniżej Geologiczną Mapę Świata opublikowała po raz pierwszy w roku 1990 Komisja Geologicznej Mapy Świata (Commission for the Geological Map of the World; w skrócie CGMW) i UNESCO (rycina 5).

 

 

Ryc. 5. Po lewej, zdigitalizowana geologiczna mapa świata (Komisja Geologicznej Mapy Świata i UNESCO, 1990). Po prawej, geologiczna oś czasu przedstawiająca wiek skorup kontynentalnych i dna oceanicznego przedstawionych na rycinie po lewej. Wiek skorup dna morskiego podany jest w milionach lat. (Maxlow, 2018)

 

 

Kolory na tej mapie reprezentują coś, co nazywam zapisaną w czasie geologią, w której kolorowe paski dna morskiego ukazują historię rozrostu współczesnych płyt, gdzie lawa wulkaniczna wdziera się stopniowo wzdłuż każdej strefy rozprzestrzeniania się oceanicznych grzbietów, co bardzo przypomina słoje w drzewie. Na tej mapie wiek każdego kolorowego paska dna morskiego zbiega się z ważnymi epokami i okresami geologicznymi, rozciągając się od najmłodszego różowego paska plejstoceńskiego ciągnącego się wzdłuż grzbietów oceanicznych do najstarszych jasnoniebieskich pasków jurajskich przylegających ogólnie do kontynentów.

To mapowanie pokazuje, że przykładowo żółte paski dna morskiego położone między młodszymi czerwonymi paskami i starszymi pomarańczowymi reprezentują lawę wulkaniczną, która stopniowo wdzierała się wzdłuż stref rozprzestrzeniania się starożytnych grzbietów oceanicznych w epoce miocenu w okresie od 5,3 do 23 milionów lat temu. W tym czasie oznaczone czerwonym i różowym kolorem młodsze skały wulkaniczne jeszcze nie istniały. W miocenie dwa sąsiadujące ze sobą żółte paski połączyły się razem biegnąc przez wszystkie oceany i pozostawały złączone wzdłuż swoich zwykłych grzbietów oceanicznych w tym przedziale czasowym, stopniowo rozszerzając się w czasie. Podobnie kolory wewnątrz każdego kontynentu oznaczają skały, które powstały w czasie wielkich okresów i epok geologicznych i zbiegają się z rozkładem starożytnych kratonów, górotworów i basenów.

Niestety od czasu publikacji w roku 1990 tektonika płyt w ogóle nie korzysta z tych danych z mapowania dna oceanów do ograniczenia układów płyt w modelu Ziemi o stałym promieniu. Zamiast tego opiera się na danych z paleomagnetycznej wędrówki biegunów. Dlaczego tak jest? Otóż dlatego, że to mapowanie po prostu nie wspiera ułożenia płyt w modelu Ziemi o stałym promieniu, przez co jest po cichu ignorowane.