Pośpiesznie opracowany i wadliwy Gardasil

Artykuł po raz pierwszy w języku polskim ukazał się w dwumiesięczniku Nexus w numerze 118 (2/2018)
Tytuł oryginalny: „Gardasil: Fast-Tracked and Flawed”, Nexus (wydanie angielskie), vol. 25, nr 1

Helen Lobato

Zrozumienie raka szyjki macicy

Jako pielęgniarka opiekowałam się kobietami z zaawansowanym rakiem szyjki macicy, straszliwą śmiertelną chorobą. Często jest to stopniowe staczanie się w kierunku śmierci, któremu towarzyszy poniżenie i uciążliwość w postaci paskudnych upławów pochwowych. Środki, takie jak częste kąpiele i miejscowe stosowanie olejków aromaterapeutycznych, pomagają maskować nieprzyjemne zapachy i odwracać uwagę od niegdyś silnego, upadającego organizmu.

Podczas gdy relacje o ofiarach raka piersi są obszerne, rzadko zdarza się czytać konkretne relacje kobiet z rakiem szyjki macicy, szczególnie historie starszych kobiet z tą chorobą. Jest to zaskakujące, w sytuacji gdy według naukowców z Uniwersytetu Keele w Wielkiej Brytanii 20 procent przypadków raka szyjki macicy i prawie połowa zgonów występuje wśród kobiet w wieku powyżej 64 lat (The Guardian, 2015).

Rak szyjki macicy to złośliwy nowotwór powstający z komórek szyjki macicy – dolnej, wąskiej części macicy – które uległy zmianom, powodując początkowo stan zwany dysplazją szyjki macicy. Zwykle jest to stadium bezobjawowe, zaś schorzenie to zostaje ujawnione, gdy kobiecie zostanie wykonany wymaz z pochwy (WebMD, 2017). Chociaż nie jest to jeszcze rak, określa się go jako stan przedrakowy. Większość przypadków dysplazji szyjki macicy, znanej również jako śródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy (cervical intraepithelial neoplasia; w skrócie CIN), nie przeistacza się w raka. Istnieją trzy etapy CIN wskazujące na zaawansowanie choroby. CIN 1 jest łagodną dysplazją szyjki macicy i może ustąpić samoistnie bez leczenia, chociaż na wszelki wypadek rozsądne może być przeprowadzenie rozmazu. Drugi etap to CIN 2 lub umiarkowana dysplazja. Trzeci etap to CIN 3 lub ciężka dysplazja. CIN 2 i 3 są zwykle leczone przez usunięcie nieprawidłowych komórek. (Macmillan, 2015)

Okres od powstania nieprawidłowych komórek szyjki macicy do rozwoju raka szyjki macicy może trwać latami i zwykle zależy od stanu zdrowia kobiety (Dyson, 1986, ss. 13–16). Linda Dyson, autorka książki Cervical Cancer: A Book for Every Woman (Rak szyjki macicy – książka dla każdej kobiety), sugeruje, że na sposób, w jaki postępuje choroba, oraz na czas jej trwania mogą mieć wpływ takie czynniki, jak „odporność kobiety na choroby lub inne czynniki, na przykład palenie papierosów lub przyjmowanie doustnego środka antykoncepcyjnego” (s. 16).

Istnieją dwa rodzaje raka szyjki macicy. Rak płaskonabłonkowy jest najczęstszy i stanowi ponad 70 procent przypadków raka szyjki macicy. Mniej rozpowszechniona postać choroby, gruczolakorak, pojawia się w komórkach gruczołowych i jest trudniejsza do zdiagnozowania niż rak płaskonabłonkowy. Czynniki ryzyka raka szyjki macicy są liczne i obejmują palenie tytoniu, osłabiony układ odpornościowy, mnogie ciąże, rodzinne przypadki choroby, przedłużone stosowanie tabletek antykoncepcyjnych, a ostatnio HPV (human papilloma virus – wirus brodawczaka ludzkiego) (Cancer Council Victoria, 2015a; Wang et al., 2009, American Cancer Society, 2016). Córki kobiet, które zażywały syntetyczny lek estrogenowy dietylstilbestrol (DES) w czasie ciąży – powszechnie nazywane córkami DES – są około czterdzieści razy bardziej narażone na ryzyko rozwoju gruczolakoraka jasnokomórkowego szyjki macicy od kobiet, które nie miały kontaktu z tym lekiem. Jednak ten rodzaj raka jest rzadki i rozwija się u około 1 na 1000 córek DES. (National Cancer Institute, 2011)

Rysunek przedstawiający raka szyjki macicy w stadium 2B (niebieski kolor). (Źródło: Cancer Research UK/Wikimedia Commons)

W połowie XIX wieku 80 procent zgonów kobiet na raka było spowodowanych rakiem piersi lub macicy, przy czym to rak macicy był odpowiedzialny za większość tych zgonów (Löwy, 2011, s. 18). Przed rozwojem chirurgii przeciwko zmianom stosowano wilczą jagodę, cykutę, strychninę, ołów, a nawet rtęć, w nadziei, że uwolnią one organizm od tej „rakowej trucizny” (s. 21). Gdy operacje stały się dostępne, stosowano takie zabiegi, jak kauteryzacja, aby zaradzić przerażającym powikłaniom, które mogą wystąpić w zaawansowanym stadium raka szyjki macicy (s. 30). Jednym z nich jest powstanie przetoki, „stałego połączenia między pochwą a cewką moczową lub odbytnicą”. Kobiety z tym niefortunnym stanem cierpiały na nietrzymanie moczu, utratę „krwi, moczu i kału”, a także ogólną udrękę (s. 32). Zrozumiałe, że odczuwały swój zły stan zdrowia jako „los gorszy niż śmierć” (ss. 32).

Obecnie najczęstszym sposobem leczeniem raka szyjki macicy jest chirurgia lub połączenie chemioterapii i radioterapii. Większość kobiet, u których zdiagnozowano wcześnie raka szyjki macicy lub raka in situ (bez przerzutów), można skutecznie leczyć i wyleczyć. W Australii pięcioletni wskaźnik przeżycia wynosi 72 procent. (Cancer Council Australia, 2016a)