Zdrowotne działanie orzechów kokosowych
Artykuł po raz pierwszy w języku polskim ukazał się w dwumiesięczniku Nexus w numerze 24 (4/2002)
Tytuł oryginalny: „The Health-Supporting Benefits of Coconuts”, Nexus (wydanie angielskie), vol. 9, nr 2
Dr Mary Enig
Copyright © 1999/2001/2002
część 1
Poniższy tekst jest odczytem wygłoszonym przez jego autorkę podczas zjazdu Azjatyckiej Pacyficznej Wspólnoty Orzecha Kokosowego (Asian Pacific Coconut Community; w skrócie APCC), który odbył się w Pohnpei w Mikronezji w roku 1999. W tekście są odniesienia do eksperymentów na zwierzętach. Pragniemy zaznaczyć, że Redakcja Nexusa nie popiera tego typu doświadczeń.
WPROWADZENIE
Orzechy kokosowe odgrywają wyjątkową rolę w odżywianiu człowieka, są bowiem źródłem ważnych fizjologicznie składników. Te istotne składniki znajdują się w tłuszczu całego kokosa, w tłuszczu suszonego kokosa oraz w wyekstrahowanym oleju kokosowym.
Kwas laurynowy, główny kwas tłuszczowy zawarty w tłuszczu orzecha kokosowego, został już dawno zauważony ze względu na swoje wyjątkowe, nie związane z odżywianiem, właściwości, użyteczne w przemyśle mydlarskim i kosmetycznym. Stosunkowo niedawno zauważono jego wyjątkowe właściwości użyteczne w odżywianiu związane z jego działaniem przeciwwirusowym, przeciwbakteryjnym i przeciwpierwotniakowym. Obecnie do listy przeciwbakteryjnych składników kokosa dodany został inny kwas tłuszczowy występujący w orzechu kokosowym – kwas kaprynowy. Te kwasy tłuszczowe występują w naturze w największej ilości tylko w tradycyjnych tłuszczach laurynowych, zwłaszcza w tłuszczu kokosowym. Co więcej, opublikowane ostatnio badania wykazują, że naturalny tłuszcz kokosowy występujący w diecie prowadzi do normalizacji poziomu lipidów w organizmie, chroni przed uszkodzeniami spowodowanymi przez alkohol i poprawia przeciwzapalną odpowiedź systemu immunologicznego.
Coraz częściej zauważa się korzystne dla zdrowia działanie kwasów tłuszczowych znajdujących się w orzechu kokosowym. Ostatnie doniesienia amerykańskiego Urzędu ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration; w skrócie FDA) na temat wymogu umieszczania na etykiecie informacji o zawartości kwasów tłuszczowych trans ustawiają olej kokosowy w bardziej konkurencyjnej pozycji i mogą pomóc w jego powrocie do stosowania przy pieczeniu i smażeniu w przemyśle spożywczym, który od dawna zdaje sobie sprawę z jego użyteczności. Obecnie może on być doceniony ze względu na inny rodzaj użyteczności – poprawę zdrowia gatunku ludzkiego.
I. WSTĘP – KORZYŚCI Z TŁUSZCZÓW NASYCONYCH POCHODZĄCYCH Z OLEJU KOKOSOWEGO
Panie Przewodniczący, Szanowne Panie i Panowie, członkowie Azjatyckiej Pacyficznej Wspólnoty Orzecha Kokosowego!
Pragnę podziękować za ponowne zaproszenie mnie, dzięki któremu mogę wystąpić przed tym zgromadzeniem delegatów z okazji XXXVI sesji, którą świętujecie Państwo trzydziestolecie APCC.
Podczas mojego wystąpienia na XXXII zjeździe Cocotech w Cochin w Indiach poruszyłam dwa zagadnienia z zakresu interesującego wspólnotę kokosową. W pierwszej części omówiłam główne, związane ze zdrowiem, wyzwanie stojące w owym czasie przed olejem kokosowym, oparte na domniemanej negatywnej roli nasyconych kwasów tłuszczowych1 w chorobach serca. Mam nadzieję, że mój referat przyczynił się do podważenia uznania dla tego poglądu. W drugiej części zasugerowałam, że jest kilka nowych, korzystnych dla zdrowia właściwości orzecha kokosowego, które powinny być docenione. Korzyści te wynikają z zastosowania kokosa w diecie i z jego głównych właściwości – działania przeciwrakowego i przeciwdrobnoustrojowego.
W dzisiejszym odczycie przedstawię Państwu najnowsze odkrycia dotyczące „funkcjonalnej żywności” jako ważnego elementu diety. Ponadto omówię krótko nastawienie opinii publicznej wobec tłuszczów nasyconych, a także przedstawię kilka najświeższych badań potwierdzających korzystne działanie tłuszczów nasyconych w porównaniu z wielonienasyconymi tłuszczami omega-6, jak również korzystne działanie tłuszczów nasyconych w odniesieniu do szkodliwego działania częściowo utwardzonych tłuszczów i izomerów kwasów tłuszczowych trans. W szczególności omówię zaskakujące, korzystne działanie pewnych specjalnych nasyconych tłuszczów znajdujących się w oleju kokosowym w porównaniu z działaniem tłuszczów nienasyconych zawartych w innych olejach jadalnych. Obecnie coraz częściej wykazuje się korzystne działanie składników zawartych w orzechu kokosowym. Coraz częściej też w sprawozdaniach naukowych z zakresu zdrowia kwas laurynowy, a nawet kaprynowy, przedstawiany jest w korzystnym świetle.
II. POŻYTECZNE WŁAŚCIWOŚCI TŁUSZCZÓW LAURYNOWYCH JAKO CZYNNIKÓW PRZECIWBAKTERYJNYCH
Już w tym roku na specjalnej konferencji „Funkcjonalna Żywność dla Promocji Zdrowia – Rozważania Fizjologiczne” („Functional Foods For Health Promotion: Physiologic Considerations”), która odbyła się 17 kwietnia 1999 roku w Renaissance Washington Hotel w Waszyngtonie, sponsorowanej przez Międzynarodowy Instytut Nauk o Życiu (International Life Sciences Institute; w skrócie ILSI) oraz Komitet Techniczny ds. Składników Żywności dla Promocji Zdrowia (Technical Committee on Food Components for Health Promotion), stwierdzono, że „funkcjonalna żywność daje oprócz podstawowych składników odżywczych korzyści zdrowotne”.
To jest dokładnie to, co daje orzech kokosowy i otrzymywane z niego jadalne produkty – suszony kokos („wiórki” kokosowe) i olej kokosowy. Jako funkcjonalna żywność kokos zawiera kwasy tłuszczowe, które dostarczają po zjedzeniu zarówno energii (składnik odżywczy), jak i przeciwbakteryjnych kwasów tłuszczowych i monoglicerydów (składniki funkcjonalne). Suszony kokos zawiera około 69 procent tłuszczu, zaś pełne mleczko kokosowe blisko 24 procent tłuszczu.
Kwas laurynowy stanowi w przybliżeniu 50 procent wszystkich kwasów tłuszczowych zawartych w tłuszczu kokosowym. Jest to średniołańcuchowy kwas tłuszczowy, który w organizmie ludzkim lub zwierzęcym jest przekształcany w monolaurynę, co jest jego dodatkową, korzystną dla zdrowia cechą. Monolauryna to monogliceryd o działaniu przeciwwirusowym, przeciwbakteryjnym i przeciwpierwotniakowym wykorzystywany przez ludzki (i zwierzęcy) organizm do niszczenia wirusów z otoczką lipidową, takich jak wirusy HIV, herpes (opryszczki), cytomegalii, grypy, różnych patogenów bakteryjnych, włącznie z Listeria monocytogenes i Helicobacter pylori, a także pierwotniaków, takich jak Giardia lamblia. W kilku badaniach wykazano też, że wolny kwas laurynowy ma również pewne właściwości przeciwbakteryjne.
Kwas kaprynowy stanowi w przybliżeniu 6–7 procent wszystkich kwasów tłuszczowych zawartych w tłuszczu kokosowym. Jest to kolejny średniołańcuchowy kwas tłuszczowy o podobnym korzystnym działaniu, kiedy jest przekształcony w ludzkim lub zwierzęcym organizmie w monokaprynę. Monokapryna również wykazuje działanie przeciw wirusowi HIV, badano także jej działanie przeciwko wirusowi herpes simplex oraz działanie przeciwbakteryjne na pałeczkach Chlamydia i innych bakteriach przenoszonych drogą płciową (Agencja Reutera, Londyn, 29 czerwca 1999 roku).
Przemysł spożywczy od dawna wiedział, że użyteczne właściwości olejów laurynowych, a zwłaszcza oleju kokosowego, zdecydowanie przewyższają właściwości innych olejów dostępnych w handlu. Niestety, komercyjne interesy miejscowego przemysłu tłuszczowego i olejowego w Stanach Zjednoczonych spowodowały pod koniec lat trzydziestych i ponownie w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych szybki spadek zużycia oleju kokosowego. W rezultacie w Stanach Zjednoczonych i w innych krajach będących pod silnym wpływem USA producenci żywności stracili korzyści wynikające z obecności kwasu laurynowego w ich produktach.
