Oszustwo w sprawie Wielkiej Piramidy w Gizie

Artykuł po raz pierwszy w języku polskim ukazał się w dwumiesięczniku Nexus w numerze 97 (5/2014)
Tytuł oryginalny: „The Great Pyramid Fraud Revisited”, Nexus (wydanie angielskie), vol. 21, nr 4

Scott Creighton

Jest to problem, który wzbudza namiętne dyskusje od dziesięcioleci, jeśli nie dłużej. W roku 1837 pułkownik Richard William Howard Vyse z pomocą prochu wydrążył sobie drogę do niektórych tajnych wówczas komór usytuowanych powyżej Komory Królewskiej w Wielkiej Piramidzie, gdzie znalazł wiele malowanych „znaków kamieniarskich”, które były jedynymi napisami, jakie kiedykolwiek odkryto wewnątrz tej monumentalnej budowli. Wśród tych nieoficjalnych kamieniarskich oznaczeń (graffiti) Vyse i jego zespół znaleźli kartusze zawierające nazwę Khnum-Khufu (Chnuma-Chufu to znany pod hellenistyczną nazwą Kheops, Cheops lub Chnuma-Cheops). W najwyżej położonej „Komorze Campbella” znaleźli kartusz Chufu (skrót od Chnuma-Chufu) – króla, który zgodnie z głównym nurtem egiptologii zbudował Wielką Piramidę około 2550 roku p.n.e. Odkryli również tak zwane „Horusowe imię” Chufu, czyli Mddw (wymawiane „Medediu” lub „Medżediu”). W roku 1837 nikt nawet nie przypuszczał, że coś takiego istnieje. Te znaki dostarczyły egiptologom jednych z niewielu solidnych dowodów bezpośrednio łączących Chufu (Cheopsa) z Wielką Piramidą.

Co jednak ciekawe, w najniżej położonej z tych komór, odkrytej około 72 lata wcześniej przez Nathaniela Davisona, nie było w ogóle tego rodzaju oznaczeń. Ten fakt sprawił, że niektórzy zaczęli przypuszczać, iż odkrycie Vyse’a było sprokurowanym przez niego oszustwem. W roku 1837 nie było środków pozwalających na naukową analizę farby użytej do tworzenia tych znaków¹ i w rezultacie egiptologia musiała zaakceptować odkrycie Vyse’a, opierając się wyłącznie na jego słowach.

Czy pułkownik Vyse był godny zaufania?

Czy Vyse był człowiekiem, któremu można ufać? W roku 1807 Vyse stanął do wyborów do Parlamentu Brytyjskiego jako kandydat w okręgu wyborczym Beverley. Po uzyskaniu mandatu – tak niewielką przewagą głosów, jakiej wcześniej ani później nie odnotowano – Philip Staple, który zajął w wyborach trzecie miejsce, skierował do Parlamentu petycję, oskarżając Vyse’a o oszustwo wyborcze:

Petycję Wielmożnego Pana Philipa Staple’a odczytano. Wynika z niej, że w ostatnich wyborach posłów w gminie Beverley w hrabstwie York Wielmożny Pan John Wharton, Wielmożny Pan Richard William Howard Vyse i autor petycji byli kandydatami rzeczonej gminy i że rzeczeni John Wharton i Richard William Howard Vyse… każdy z nich był winny łapownictwa i korupcji oraz praktyk korupcyjnych mających na celu doprowadzenie do ich wyboru na posłów reprezentujących tę gminę w obecnym Parlamencie…

Dziennik Izby Gmin, tom 62, str. 680

Na nieszczęście Philipa Staple’a jego petycja została odrzucona, ale okazała się korzystna z punktu widzenia historii, ponieważ dzięki temu wiemy, że z 1010 głosów, które Vyse zebrał w tych wyborach, 932 zyskał drogą przekupstwa. Należy przy tym dodać, że w roku 1807 w przeżartych korupcją dzielnicach, takich jak Beverley, taka praktyka nie była niczym niezwykłym. Należy również powiedzieć, że nie każdy, kto kandydował do Parlamentu, był gotów popełnić oszustwo w celu osiągnięcia zwycięstwa. Do czegoś takiego konieczny był pewien typ osobowości. Ta sprawa rzuca pierwsze światło na osobowość Vyse’a jako człowieka gotowego zrobić wszystko, w tym dopuścić się oszustwa, w celu uzyskania tego, co chce.

Kolejny zarzut oszustwa skierowany pod adresem Vyse’a znajduje się w jego własnej książce, w której czytamy:

Pokazano mi dzisiaj szkalującą wiadomość, która ma być opublikowana w angielskich gazetach, oskarżającą pułkownika Campbella o niewywiązanie się ze zobowiązań wobec Pacha w kwestii firmaunu, co oznacza, że pułkownik i ja zamierzamy zbić majątki pod pozorem prowadzenia badań naukowych…

Vyse, Operations Carried On At The Pyramids Of Gizeh In 1837: with an Account of a Voyage into Upper Egypt (Operacje prowadzone w piramidach Gizy w roku 1837 z opisem podróży do Górnego Egiptu), 1840, tom I, str. 225

Vyse nie wspomina jednak, co dokładnie mu zarzucano. W jaki sposób pułkownikowi Patrickowi Campbellowi udało się nielegalnie uzyskać firmaun (w tym wypadku zezwolenie „na kopanie w piramidach Gizy” wydane kapitanowi Giovanniemu Caviglii, Vyse, tom II, str. 164–165)? Jaki był stopień zaangażowania Vyse’a? W jaki sposób planowali oni zbić majątki „pod pozorem prowadzenia badań naukowych?” Kto krył się za tymi oskarżeniami i jakie miał na to dowody? Chociaż w publikowanych pracach Vyse’a brak odpowiedzi na te kluczowe pytania, ta sprawa wskazuje, że był ktoś, kto uważał, że działania Vyse’a w Egipcie były niewłaściwe, i gotów był ujawnić je za pośrednictwem brytyjskiej prasy, czym podaje jego morale w wątpliwość.

Brytyjski egiptolog Richard William Howard Vyse (1784–1853)