Czy bakterie typu gruźliczego powodują AIDS?

Artykuł po raz pierwszy w języku polskim ukazał się w dwumiesięczniku Nexus w numerze 62 (6/2008)
Tytuł oryginalny: „Do Tuberculosis-type Bacteria Cause AIDS?”, Nexus (wydanie angielskie), vol. 15, nr 5

Dr Alan Cantwell

Czy bakterie podobne do prątków gruźlicy są konieczne do przekształcenia infekcji HIV „w pełni rozwinięte” AIDS? Czy wirusopodobne i utajone formy bakterii przechodzą nie zauważone u pacjentów cierpiących na AIDS? Czy jest możliwe, żeby HIV (wirus powodujący AIDS, czyli „zespół nabytego niedoboru odporności”) był faktycznie przypominającą wirusa formą zarazka gruźlicy? Takie pytania są wręcz bluźniercze, ponieważ większość naukowców uważa, że to wirus niedoboru odporności (HIV) „jest wyłączną przyczyną AIDS”.

Istnieje jednak bliski związek między AIDS i TB (tuberculosis – gruźlica), a infekcje prątkiem gruźlicy i niegruźlicy są pospolitymi „zakażeniami oportunistycznym zarazkiem” w AIDS. Niniejszy artykuł rozważa możliwość, że te bakterie są konieczne do infekcji HIV i rozwinięcia się jej w pełną postać AIDS.

HIV, gruźlica płuc i „atypowy” kwasooporny prątek

Należy zdawać sobie sprawę, że nikt nie może zarazić się HIV/AIDS przez bliski kontakt z osobą zarażoną, aczkolwiek HIV oczywiście rozprzestrzenia się poprzez uprawianie niezabezpieczonego seksu z osobą zakażoną. HIV nie przenosi się poprzez powietrze. Tymczasem kwasooporny prątek może wywołać gruźlicę płuc u człowieka i przenosić się z osoby na osobę poprzez wdychanie go wraz z powietrzem. W odróżnieniu od innych bakterii prątki zabarwiają się na czerwony lub raczej purpurowoczerwony kolor w trakcie barwienia procedurą przeznaczoną do kwasoopornych bakterii. Ten „kwasooporny” barwnik jest stosowany do identyfikacji prątków, wykorzystując tę unikalną cechą tych mikrobów.

Dwa pospolite typy kwasoopornych prątków towarzyszących AIDS to Mycobacterium tuberculosis (prątek gruźlicy wywołujący gruźlicę u człowieka) i Mycobacterium avium (prątek ptasi). Mycobacterium tuberculosis atakuje tylko człowieka, natomiast inne typy prątków „niegruźliczych” (takich jak Mycobacterium avium) można znaleźć w całej przyrodzie: w wodzie, glebie, zwierzętach i u człowieka. Jeśli chodzi o dalsze szczegóły dotyczące gruźliczego i innych typów kwasoopornych prątków (Mycobacterium), które mogą zakażać osoby z AIDS, zalecam sięgnięcie do Wikipedii.

Kombinacja HIV z prątkiem gruźlicy jest zabójcza. Ktoś, kto jest HIV-dodatni i zakażony prątkiem gruźlicy, ma wielokrotnie większą szansę zapadnięcia na gruźlicę niż osoba zarażona tylko prątkiem gruźlicy, ale HIV-ujemna. Zastraszający jest wzrost liczby przypadków zakażeń odpornymi na leki prątkami gruźlicy wśród pacjentów zarażonych HIV, szczególnie w Afryce Saharyjskiej.

Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że co sekundę ktoś na świecie zostaje zakażony bakterią gruźlicy. Jedna trzecia ziemskiej populacji jest zakażona mikrobami gruźlicy. U większości osób zakażonych nie wykształca się gruźlica, ponieważ ich układ odpornościowy „otorbia” zarazki gruźlicy i pozwala im spoczywać latami w uśpieniu. Kiedy jednak czyjś układ odpornościowy zostaje osłabiony, szanse zapadnięcia na gruźlicę rosną.

O prątku gruźlicy wiadomo, że jest wielopostaciowy (polimorficzny), ponieważ może występować w różnych formach wzrostu w kulturze i w tkance. Wpływy na ludzkie choroby polimorficznych form prątka gruźlicy i innych gatunków „niegruźliczych” i „atypowych Mycobacterium” są badane od dziesięcioleci. Niestety, naukowcy rzadko zwracają uwagę na te polimorficzne formy, zaś patolodzy polegają w diagnozowaniu gruźlicy i/lub mikobakteriozy głównie na demonstrowaniu „typowych” kwasoopornych form pałeczki Mycobacterium (patrz zdjęcie nr 4). Jest to bardzo niefortunne, ponieważ kwasooporne bakterie, których obecność stwierdza się w przypadkach AIDS i raka (oraz pewnych innych chorób immunologicznych), to głównie polimorficzne i „filtrowalne” (nie zatrzymywane przez filtry) formy, które często są niezauważane (patrz zdjęcia nr 1–3).

Zdjęcie 1. Polimorficzne bakterie w powiększonym węźle limfatycznym we wczesnym stadium AIDS. Występują duże ciałka Russela (RB) i małe, okrągłe, ziarniakowate formy. Barwienie metodą Grama, powiększenie 1000-krotne, w oleju.

Gruźlica wywołana przez Mycobacterium tuberculosis jest główną przyczyną zgonów ludzi zakażonych HIV i jest odpowiedzialna za 13 procent zgonów ludzi chorych na AIDS na całym świecie.

Zdjęcie 2. Malutkie granulowate i ziarniste formy bakterii w raku skóry związanym z AIDS i mięsakiem Kaposiego. Zestaw barwiący acid-fast, powiększenie 1000-krotne, w oleju.