ZAGRAŻAJĄCE ŻYCIU INFEKCJE GRZYBAMI OSÓB O OBNIŻONEJ ODPORNOŚCI
W ostatnich latach wśród pacjentów o obniżonej odporności gwałtownie rośnie liczba zagrażających życiu infekcji przez Aspergillus i inne pospolite grzyby. Inwazyjna grzybica kropidlakowa bardzo często występuje u pacjentów o obniżonej odporności, a mianowicie w przypadkach transplantacji płuc (17–26 procent przypadków), alogenicznych przeszczepów szpiku (5–15 procent przypadków), ostrej białaczki (5–24 procent przypadków) oraz przeszczepów serca (2–13 procent przypadków). Nawet przy zastosowaniu silnych leków przeciwgrzybiczych i intensywnego leczenia w szpitalu śmiertelność w przypadku osób o osłabionej odporności w następstwie inwazyjnej grzybicy kropidlakowej waha się w granicach od 50 do 99 procent.
Kontrola środowiska odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu infekcjom grzybicą kropidlakową. Kilka badań wiąże sposób konstrukcji szpitali z rosnącą liczbą inwazyjnej grzybicy kropidlakowej. Okazało się, że środki kontroli środowiska, takie jak filtry HEPA4, uszczelnianie pomieszczeń, regularne czyszczenie pomieszczeń oraz stosowanie przeciwgrzybiczej farby typu copper-8-quinolate, znacznie redukują liczbę zawieszonych w powietrzu Aspergillus i co za tym idzie, zmniejszają liczbę przypadków inwazyjnej grzybicy kropidlakowej u pacjentów szpitali o zmniejszonej odporności.
Pozostałe współczesne badania dowodzą, że duża liczba sporów Aspergillus może rozprzestrzeniać się poprzez przewody wodociągowe i że czyszczenie łazienek może w dużym stopniu obniżyć ich ilość w powietrzu.
DIAGNOZOWANIE I LECZENIE CHORÓB WYWOŁANYCH PLEŚNIAMI
Dokładne historie – środowiskowa i medyczna – stanowią pierwszy ważny krok w diagnozowaniu pacjenta podejrzanego o to, że jego problemy zdrowotne wynikają z kontaktu z pleśnią. Szczególną uwagę należy zwracać na wszelkie dane dotyczące wystawienia na widoczne pleśnie lub zniszczenia spowodowane przez wilgoć w domu lub w miejscu pracy. Pobranie ze środowiska próbek żywych sporów – sporów i mikotoksyn unoszących się w powietrzu oraz zawartych w kurzu – może dostarczyć ważnych informacji o wystawieniu na pleśnie. W przypadku pacjentów z uzasadnionym podejrzeniem o kontakt z grzybami mamy do dyspozycji cały szereg wyrafinowanych testów laboratoryjnych wykrywających:
1) przeciwciała na pleśnie i mikotoksyny w serum,
2) czynniki immunologiczne,
3) mikotoksyny w moczu i we krwi,
4) kilka ważnych parametrów (w tym elektrolity, cukier we krwi i status nerek) przy wykorzystaniu podstawowego panelu metabolicznego.
Wszystkich pacjentów wystawionych na działanie pleśni należy poddać testowi czułości na kontrasty. Zastosowanie standardowych neuropsychologicznych testowych zestawów oraz testowania autonomicznego nerwów, EEG i technik obrazowani mózgu, takich jak SPECT i MRI5, może być bardzo użyteczne w dokumentowaniu wynikających z kontaktu z pleśnią neurologicznych uszkodzeń. Zastosowanie testu funkcji oddechowych bywa równie użyteczne w przypadku pacjentów z objawami oddechowymi.
Jeśli objawy i/lub przegląd układów pacjenta sugerują zaangażowanie uszu, nosa, gardła, układu żołądkowo-jelitowego, oczu lub serca, wówczas należy skonsultować się z lekarzem specjalistą od wystawienia na szkodliwe wpływy środowiska (mogą to być lekarze specjaliści largolodzy, gastroenterolodzy, oftalmolodzy lub kardiolodzy). Zaniedbania w wykonaniu obiektywnego oszacowania umożliwiającego określenie dysfunkcji organów lub układów wynikają z obecnego przekonania, że wystawienie na zawieszone w powietrzu pleśnie nie ma zbyt szkodliwego wpływu na zdrowie.
Jako potencjalne źródła problemów ze zdrowiem należy brać również pod uwagę inne pospolite wystawienia na warunki występujące w pomieszczeniach zamkniętych. Pospolite, nie związane z grzybami, czynniki środowiskowe to zła wentylacja, tlenek węgla pochodzący z niesprawnych źródeł ciepła, pestycydy, dym papierosowy, petrochemiklia, jakie występują na przykład w środkach czyszczących, materiałach budowlanych i rozpuszczalnikach, formaldehyd z odgazowanych dywanów i materiałów budowlanych, bakterie i alergeny z futer, pióra i ślina pospolitych zwierząt domowych, takich jak karaluchy, roztocza, koty, psy, ptaki chowane w klatkach oraz gołębie. Ozon, dym tytoniowy, formaldehyd, alergen karaluchów oraz wirusowe infekcje mogą działać w połączeniu z grzybami synergistycznie i pogarszać stan astmy oraz nieżytów nosa.
Najważniejszą częścią leczenia pacjentów wystawionych na działanie pleśni jest unikanie wystawiania na nie oraz usunięcie skażenia pleśnią w domu oraz w miejscu pracy. Wszelkie przecieki wody oraz zalane lub zawilgocone powierzchnie należy natychmiast doprowadzić do właściwego stanu. Należy oczyścić nieporowate powierzchnie, takie jak posadzki i ściany, na których widać ślady wzrostu pleśni. Porowate, nasiąknięte wodą powierzchnie, takie jak dywany i meble należy wyrzucić. W celu kontroli rozwoju pleśni konieczne jest kontrolowanie wilgotności pomieszczeń. Wykorzystanie klimatyzatorów i osuszaczy może w dużej mierze zredukować letnie stężenia pleśni w powietrzu zamkniętych pomieszczeń. Ilość grzybów zawieszonych w powietrzu znacząco obniżyć mogą również filtry powietrza HEPA. Przy czyszczeniu zawilgoceń domowych lub pleśni należy używać wyposażenia ochronnego, takiego jak maski, a najlepiej zaangażować firmę specjalizującą się w tego typu pracach.
Udowodniono, że stosowanie podjęzykowej lub iniekcyjnej immunoterapii przeciw grzybom może być bardzo pomocne w przypadku pacjentów uczulonych na pospolite pleśnie domowe, takie jak Alternaria i Cladosporium herbarium. Inne środki zaradcze, które okazały się pożyteczne, to:
1) detoksykacja (sauny, pomieszczenia do masażu i ćwiczeń),
2) korygowanie ujawnionych niedoborów odporności,
3) stosowanie w określonych przypadkach donosowych lub doustnych leków przeciwgrzybiczych.
Badania na zwierzętach laboratoryjnych sugerują, że wysokiej jakości dieta z odpowiednią dawką przeciwutleniających witamin, selenu, fitochemikaliów, metioniny oraz całej gamy protein może zredukować szkodliwe wpływy mikotoksyn zawartych w pokarmach.
PODSUMOWANIE
Wystawienie na unoszące się w powietrzu pleśnie i/lub mikotoksyny wpływa niekorzystnie na stan wielu układów ludzkiego organizmu, czego dowodzi ponad 100 prac przytoczonych w przypisach6. Specjaliści od opieki zdrowotnej, kierownicy budów, właściciele domów i całe społeczeństwo powinni być bardziej świadomi potencjalnych zagrożeń dla zdrowia ze strony pleśni i mikotoksyn, a także potrzeby właściwego odnawiania budynków oraz właściwego diagnozowania i leczenia pacjentów. W literaturze medycznej i doniesieniach klinicznych jest wystarczająca liczba danych dowodzących niekorzystnych wpływów pleśni i mikotoksyn znajdujących się w powietrzu w zamkniętych pomieszczeniach, które absorbowane poprzez drogi oddechowe mogą stanowić główne źródło zakażeń we wszystkich trzech formach: infekcja, alergia i toksyczność.
O autorach:
• Luke Curtis, Szkoła Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Illinois w Chicago, Illinois, USA.
• Dr Allan Lieberman, Ośrodek Zdrowia Zawodowego i Środowiska, North Charleston, Południowa Karolina, USA.
• Dr Martha Stark, Uniwersytet Harvarda, Ośrodek Newtona, Massachusetts, USA.
• William Rea, Ośrodek Zdrowia Środowiska, Dallas, Teksas, USA.
• Dr Marsha Vetter, Ośrodek Zdrowia Środowiska, Hoffman Estates, Illinois, USA.
Przełożył Jerzy Florczykowski
Przypisy:
1. Mikotoksyny (toksyny grzybicze) to produkty przemiany materii wytwarzane przez pleśń. Są to niewidoczne, trujące substancje produkowane przez pleśń w ekstremalnych warunkach (nagłe zmiany temperatur, bardzo wysoka lub bardzo niska temperatura). Ich działanie może być bardzo szkodliwe dla organizmu, przy czym objawy są początkowo mało zauważalne. Kiedy widać efekty działania mikotoksyn, wówczas szkody na zdrowiu mogą być już znaczne, często nieodwracalne. Mikotoksyny pozostają w karmie, nawet gdy nie ma już pleśni. Są odporne na temperaturę, suszę, światło. – Przyp. tłum.
2. Skrót od Single Photon Emission Computed Tomography – metoda emisyjnej tomografii pojedynczego fotonu poprzez koncentrację wprowadzonych do ciała pacjenta radionuklidów. Do skanowania stosuje się trójgłowicowe kamery a do rekonstrukcji obrazu algorytmy matematyczne. – Przyp. tłum.
3. Przyrząd do badania odruchu źrenic składający się z części pomiarowej przypominającej kształtem gogle z podłączoną kamerą wideo oraz z części kontrolnej z monitorem i mikrokomputerem wyposażonym w program kontrolujący powstawanie bodźca świetlnego oraz analizujący dane. – Przyp. tłum.
4. Skrót od High Efficiency Particulate Arrestors (wychwytywacze cząstek wysokiej wydajności). – Przyp. tłum.
5. Skrót od Magnetic Resonance Imaging (obrazowanie za pomocą rezonansu magnetycznego). – Przyp. tłum.
6. Zainteresowanych przypisami załączonymi do tego artykułu odsyłamy do oryginalnej, angielskojęzycznej wersji tego artykułu zamieszczonej pod adresem www.acnem.org. – Przyp. red.
Od redakcji:
Niniejszy artykuł po raz pierwszy ukazał się w australijskim magazynie Journal of the Australasian College of Nutritional & Environmental Medicine, vol. 23, nr 1, kwiecień 2004, str. 3–8. Artykuł ten można również uzyskać pod adresem internetowym www.acnem.org/journal. Artykuł drukujemy za zgodą autorów oraz ACNEM (Australasian College of Nutritional & Environmental Medicine – Australijski College Medycyny Żywieniowej i Środowiskowej), którego strona internetowa znajduje się pod adresem www.acnem.org.
