• Penicyliny
Penicyliny hamują enzym niezbędny do tworzenia przez bakterie ścian komórkowych. Są stosowane w leczeniu szerokiego zakresu zakażeń. Niektóre niepożądane działania to nudności, gorączka, dezorientacja, bóle głowy, wymioty i napady padaczkowe.55
Amoksycylina jest typem penicyliny, która może powodować zaburzenia krwi, zapalenie jelita grubego i zespół Stevensa-Johnsona, który daje objawy grypowe i ciężką, łuszczącą się wysypkę skórną.56 Często bywa stosowana w połączeniu z innym lekiem, klawulanianem, co może prowadzić do ostrych uszkodzeń wątroby. W artykule przeglądowym zamieszczonym na stronie internetowej amerykańskiej Narodowej Biblioteki Medycznej znajdujemy stwierdzenie: „…Zestaw amoksycylina-klawulanian jest obecnie najczęstszą przyczyną klinicznie stwierdzonych ostrych uszkodzeń wątroby występujących zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w Europie”.57
Próbka pleśni Penicillium podarowana przez profesora Aleksandra Fleminga jego przyjacielowi Douglasowi MacLeodowi w roku 1935. (Kolekcja Muzeum Nauki w Londynie)
Innym lekiem z grupy penicylin jest oksacylina, która podobnie do wielu innych antybiotyków jest toksyczna dla wątroby i nerek. Do jej skutków ubocznych należą małopłytkowość, leukopenia, napady drgawek, a także martwica tkanki.58
Metycylina to antybiotyk oparty na penicylinie, który został po raz pierwszy wyprodukowany pod koniec lat 1950. i nie jest już używany. Do jej skutków ubocznych należy krwawienie pęcherza moczowego, jednak ta bardzo poważna i niekorzystna reakcja nie wystarczyła, aby przerwać jej stosowanie. Wytwarzanie metycyliny wstrzymano dopiero po odkryciu, że jej zażywanie powodowało uodpornienie bakterii na antybiotyki i doprowadziło do powstania odpornego na metycylinę szczepu gronkowca złocistego (methicillin-resistant Staphylococcus aureus; w skrócie MRSA), który powoduje poważne, często śmiertelne, zakażenie.59
NIEPOŻĄDANE DZIAŁANIA WSPÓLNE DLA WSZYSTKICH ANTYBIOTYKÓW
• Reakcje alergiczne
Jest wiele skutków ubocznych, które są wspólne dla prawie wszystkich antybiotyków. Najbardziej znane to reakcje alergiczne i anafilaksja. Według dra med. Daniela More’a, kalifornijskiego alergologa i klinicznego immunologa: „Najczęstszą przyczyną alergii na leki są penicyliny i cefalosporyny. Około 10 procent Amerykanów zgłasza alergię na penicylinę lub pokrewny jej antybiotyk”.60
Niepożądane działania mogą być łagodne, takie jak łuszcząca się, czerwona, swędząca skóra, lub ostrzejsze, takie jak zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny. Anafilaksja jest zwykle związana z lekami wytwarzanymi na bazie penicyliny, ale może być też spowodowana przez każdą klasę antybiotyków. Liczba zgłaszanych przypadków rosła nawet w roku 1954, w którym Farber et al. opublikowali artykuł omawiający wyżej wymienione reakcje alergiczne.61
Innym rzadkim, ale bardzo poważnym skutkiem ubocznym antybiotyków jest martwica toksyczno-rozpływna naskórka (TEN), w której zewnętrzna warstwa skóry pokrywa się bąblami, złuszcza się i pęka, czyniąc dotkniętą nią ofiarę podatną na ciężkie zakażenia. Zespół Stevensa-Johnsona (SJS) jest kolejną formą tej choroby, która może być wywoływana przez antybiotyki. Obydwa stany mogą być śmiertelne.
Artykuł opublikowany przez magazyn Orphanet Journal of Rare Diseases w roku 2010 podkreśla, jak niebezpieczne są te dwa schorzenia: „…SJS i TEN są poważne i zagrażają życiu. Średni wskaźnik śmiertelności SJS wynosi 1–5 procent, a TEN 25–35 procent i może być jeszcze wyższy u pacjentów w podeszłym wieku i tych z dużą powierzchnią oderwanego naskórka. Ponad 50 procent pacjentów, którzy przeżyli TEN, cierpi z powodu długotrwałych następstw tej choroby”.62
Komórki HeLa będące wyrazem mitochondrialnie ukierunkowanej wersji zielonego fluorescencyjnego białka. (Zdjęcie: Simon Troeder)
