Sześciu uczestników (15%) odpadło przed zakończeniem badań, pięciu z grupy interwencyjnej i jeden z kontrolnej. Piętnastu ukończyło program MBSR i wykazywało wyraźnie mniejsze poczucie samotności w porównaniu ze stanem początkowym, natomiast w grupie kontrolnej doszło do małego nasilenia tego poczucia. Na samym początku nie było znaczącej różnicy między grupami.

Poprzednie badanie stwierdziło, że poczucie samotności jest związane ze zwiększoną ekspresją genów NF-κB³. W czasie testów 256 genów wykazało ponad 25-procentową różnicę w ekspresji: 87 uległo regulacji u bardzo samotnych osób, a 169 u mało samotnych ludzi.

Analiza bioinformatyczna wykazała częstsze występowanie genów NF-κB w zestawie genów regulowanych u bardzo samotnych ludzi niż genów regulowanych u mało samotnych.

Po zastosowaniu MBSR 143 geny wykazały ponad 25-procentową różnicę w ekspresji między stanami: 69 genów uległo deregulacji u ludzi stosujących MBSR w stosunku do członków grupy kontrolnej, z kolei u tych drugich deregulacji uległy 74 geny. Analiza bioinformatyczna stwierdziła zmniejszoną aktywność genów NF-κB u ludzi leczonych za pomocą MBSR.

Tym zmianom nie towarzyszyły zmiany w zachowaniu, takie jak jakość snu czy ćwiczenia. Jednym z ograniczeń mogło być to, że podczas zajęć z MBSR zapewnia się wsparcie innych osób, co zmniejsza poczucie samotności, chociaż poprzednie badania pokazały, że takie wsparcie i umiejętności społeczne same w sobie nie były skuteczne.

 

Joga zwalcza zmęczenie wśród chorych na raka piersi

Nowe badanie prowadzone pod kierownictwem dr Julienne Bower z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles dotyczyło chorych na raka piersi cierpiących na nieustanne zmęczenie. Pacjentki przypisano losowo do dwóch grup: 16 do grupy interwencyjnej praktykującej Iyengar Jogę i 15 do grupy kontrolnej edukującej się zdrowotnie. Badanie trwało 12 tygodni. Próbki krwi pobrano na samym początku tuż po interwencji i trzy miesiące po zakończeniu badania w celu profilowania transkrypcyjnego genomu i analizy bioinformatycznej. Zbadano też markery stanu zapalnego w plazmie i kortyzol w ślinie.

Wyniki pokazały, że interwencja za pomocą jogi nie tylko złagodziła zmęczenie, ale także zmniejszyła stan zapalny. Doszło do wyraźnej deregulacji prozapalnych genów w grupie stosującej jogę. Obie grupy nie różniły się na początku znacząco i kiedy w grupie praktykującej jogę zachodziły wraz z upływem czasu zmiany, w grupie kontrolnej takiego procesu nie zaobserwowano.

Całkowita liczba 435 transkryptów genów wykazała ponad 15-procentową różnicę na przestrzeni czasu: w grupie osób ćwiczących jogę 282 transkrypty uległy regulacji po interwencji i trzy miesiące po zakończeniu badań, a 153 transkrypty uległy stosunkowej deregulacji. W tej grupie wśród zderegulowanych genów szczególnie wyróżniały się geny reagujące na interferon typu 1.

Analiza bioinformatyczna stwierdziła zmniejszoną aktywność NF-κB, zwiększoną aktywność receptora glukokortykoidowego (kortykosteroidowego) i zmniejszoną aktywność białka wiążącego CREB, czynnika transkrypcyjnego. Wszystkie powyższe substancje mają skłonność do zmniejszania stanów zapalnych. Dodatkowo doszło do deregulacji aktywności czynnika transkrypcyjnego związanego z interferonem w grupie praktykujących jogę w odróżnieniu od grupy kontrolnej.

Poziom markerów stanów zapalnych nie różnił się na początku między grupami. Jeden z markerów, sTNF-RII (rozpuszczalna postać czynnika-receptora II odpowiedzialnego za martwicę guzów), uległ znacznemu podwyższeniu w grupie edukującej się zdrowotnie, natomiast w grupie praktykującej jogę jego poziom pozostał stosunkowo stabilny. Podobny schemat znaleziono w przypadku IL-IRA (agonista receptora interleukiny-1). Joga znacząco zwiększyła aktywność receptora glukokortykoidowego (GR). Poprzednie badania odnotowały spadek ekspresji genu wspomaganego przez GR wśród chorych na raka piersi odczuwających nieustanne zmęczenie, co może przyczyniać się do przewlekłego stanu zapalnego. To wskazuje, że joga może zwiększać wrażliwość receptorów glukokortykoidowych na przeciwzapalne działanie kortyzolu, osłabiając w ten sposób sygnały informujące o stanach zapalnych. Joga ograniczyła też aktywność białka CREB, osłabiając sygnały wysyłane przez układ współczulny za pomocą receptorów β-adrenergicznych, które mogą aktywować geny NF-κB i regulować transkrypcję prozapalnych genów cytokinowych. Z tego powodu zmniejszenie aktywności CREB zmniejszyło również procesy zapalne.

Ponadto deregulacja genów związanych z reakcjami interferonu typu 1 (IFN) i mniejszą aktywnością czynników transkrypcyjnych związanych z IFN może zmniejszać zmęczenie, jako że leczenie za pomocą IFN-α powoduje objawy zmęczenia u pacjentów z czerniakiem i zapaleniem wątroby typu C.

 

Medytacja pomaga zwalczać stres wśród opiekunów osób z demencją

Osoby opiekujące się innymi są bardzo zestresowane i zagrażają im choroby na tle stresogennym oraz ogólna utrata zdrowia. Jedno badanie polegające na profilowaniu transkrypcyjnym genomu wykazało, że monocyty u opiekunów przejawiały zwiększoną ekspresję genów reagujących na NF-κB i zmniejszoną ekspresję genów reagujących na IRF (czynnik regulujący interferon) w porównaniu ze zdrowymi członkami grupy kontrolnej.

Czterdziestu pięciu opiekunów osób z demencją zostało losowo przydzielonych do grupy praktykującej medytację Kirtan Kriya oraz do grupy słuchającej muzyki relaksacyjnej przez 12 minut dziennie przez osiem tygodni, przy czym badanie ukończyło 39 opiekunów.

Profile transkrypcyjne genomu sporządzono na podstawie leukocytów pobranych z krwi obwodowej na początku eksperymentu i osiem tygodni po jego zakończeniu. Wynikiem było 68 genów o odmiennej ekspresji: 19 regulowanych i 49 deregulowanych. Geny regulowane zawierały transkrypty związane z immunoglobuliną. Geny deregulowane zawierały zaś prozapalne cytokiny i wczesne geny związane z aktywacją.

Po interwencji u obu grup doszło do poprawy skutkującej znacznie niższym poziomem objawów depresyjnych i lepszym zdrowiem psychicznym, przy czym w grupie osób stosujących jogę poprawa była większa (43,3 procent w grupie medytacyjnej w porównaniu z 3,7 procent w grupie relaksacyjnej), co może wskazywać na złagodzenie stresogennego starzenia się komórek. Grupa medytacyjna liczyła 23 członków, a grupa relaksacyjna 16. Grupy nie różniły się od siebie pod względem jakiejkolwiek cechy początkowej poza BMI (body mass index – wskaźnik masy ciała), który był niższy w grupie medytacyjnej, jednak nie wiązano tego wskaźnika z żadnym końcowym wynikiem.

W innym raporcie na temat tych samych opiekunów grupa medytacyjna nie tylko notowała znacznie niższy poziom objawów depresyjnych oraz większą poprawę zdrowia psychicznego i funkcji poznawczych w odróżnieniu od grupy relaksacyjnej, ale, co więcej, tym zmianom towarzyszyła też zwiększona aktywność telomerazy. Miała miejsce wyraźna korelacja między zwiększoną aktywnością telomerazy oraz mniejszą depresją i lepszym zdrowiem psychicznym, przy czym ten ostatni element wystąpił tylko w grupie medytacyjnej.

Telomer jest końcowym fragmentem chromosomu chroniącym go przed uszkodzeniem, w którym znajdują się powtarzalne sekwencje DNA. Mniejsza długość telomeru oraz mniejsza ilość telomerazy, enzymu odpowiedzialnego za długość i stan telomeru, mogą powodować przedwczesną śmierć i stać za całą masą chorób i zagrożeń dla zdrowia, które mogą być częściowo sterowane przez psychiczny stres.

Badanie opublikowane w roku 2011 dowodzi, że medytacja i pozytywne zmiany w psychice mają związek z wyższą aktywnością telomerazy.

Te ustalenia zostały obecnie potwierdzone. Częstość występowania depresji klinicznej u opiekunów osób z demencją wynosi średnio 50 procent, ponadto z wiekiem stają się oni mniej odporni na stres i zagraża im choroba sercowo-naczyniowa oraz śmierć.

 

Gwałtowne zmiany epigenetyczne w wyniku medytacji

Badanie 19 osób intensywnie ćwiczących medytację daje pojęcie, jak szybko medytacja może zmienić aktywność genów.

Ekspresję genów dobowych, modulujących chromatynę oraz zapalnych porównano z ich ekspresją w grupie kontrolnej złożonej z 21 nie medytujących osób, które odpoczywały w tym samym środowisku.

Komórki jednojądrzaste krwi obwodowej pobrano przed i po interwencji w odstępie ośmiu godzin. Ekspresję genów analizowano przy użyciu zindywidualizowanych ilościowych badań PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy) w czasie rzeczywistym. Obie grupy poddano również testowi TSST (Trier Social Stress Test – laboratoryjny test odporności na stres).

Początkowa ekspresja podstawowych genów zegarowych była podobna między grupami i jej rytmiczność nie została zaburzona wśród medytujących osób przez intensywne całodzienne zajęcia.

Wszystkie zbadane epigenetyczne enzymy regulujące oraz geny zapalne miały zbliżony początkowy poziom ekspresji w obu grupach. Jednak po krótkich ćwiczeniach doszło do zmniejszenia ekspresji genów odpowiadających za deacetylację histonów HDAC 2, 3 i 9, które zmieniają białka histonowe i w konsekwencji ekspresję genów, oraz do zmian w ogólnej modyfikacji histonów (H4ac, H3K4me3) i zmniejszenia ekspresji genów prozapalnych (RIPK2 i COX2) u osób praktykujących medytację.

Ekspresja genów RIPK2 i HDAC2 była związana z szybszą regeneracją kortyzolu podczas testu TSST w obu grupach.

Ustalenia wskazują, że poprzez regulację HDAX i ścieżek zapalnych mogą przejawiać się pewne mechanizmy stojące za terapeutycznym potencjałem interwencji w postaci medytacji.

 

O autorce:

Dr Mae-Wan Ho jest współzałożycielką i kierowniczką Instytutu Nauk Społecznych (Institute of Science in Society; w skrócie ISIS) z siedzibą w Londynie, który popularyzuje naukę oraz jej społeczną odpowiedzialność, ponadto prowadzi kampanie przeciwko nieetycznemu wykorzystywaniu biotechnologii. W roku 1964 uzyskała tytuł magistra z biologii i chemii, a w roku 1968 doktorat z biochemii – oba na Uniwersytecie w Hong Kongu. Jej ponad 40-letnia kariera upłynęła na badaniach i nauczaniu w dziedzinie biochemii, teorii ewolucji, genetyki molekularnej i biofizyki. Jest posiadaczką kilku patentów i nagród naukowych, a także autorką i współautorką ponad 200 prac naukowych i kilkunastu książek. Napisała między innymi takie książki, jak The Rainbow and the Worm: The Physics of Organisms (Tęcza i robak – fizyka organizmów), Genetic Engineering: Dream or Nightmare?: The Brave New World of Bad Science and Big Business (Inżynieria genetyczna: marzenie czy koszmar? – Nowy wspaniały świat złej nauki i wielkiego biznesu), Living with the Fluid Genome (Życie z płynnym genomem). Więcej informacji na jej temat znaleźć można na stronie internerowej ISIS zamieszczonej pod adresem www.i-sis.org.uk.

 

Przełożył Michał Fiejtek

 

Przypisy:

1. Deregulacja (down-regulation) to proces, w którym w komórce zmniejsza się liczba składników komórkowych, takich jak RNA lub białka, w odpowiedzi na czynniki zewnętrzne. Procesem odwrotnym, w którym zachodzi wzrost liczby składników komórkowych jest regulacja (up-regulation). Przykładem deregulacji jest wzrost liczby receptorów molekuł, takich jak na przykład hormony lub neurotransmitery, który zmniejsza wrażliwość komórki na daną molekułę. – Wikipedia

2. Ibid.

3. NF-κB (nuclear factor kappa-light-chain-enhancer of activated B cells) to kompleks białkowy działający jako czynnik transkrypcyjny. NF-κB występuje w niemal wszystkich komórkach zwierzęcych i bierze udział w odpowiedzi komórki na bodźce, takie jak stres, cytokiny, wolne rodniki, ultrafiolet czy antygeny. NF-κB odgrywa kluczową rolę w regulacji odpowiedzi immunologicznej na infekcję. – Wikipedia

 

Od wydawcy:

Niniejszy artykuł jest zredagowaną wersją raportu ISIS autorstwa dr Mae-Wan Ho z 21 maja 2014 roku dostępnego na stronie internetowej ISIS pod adresem www.i-sis.org.uk. Pełny tekst raportu wraz z przypisami można pobrać za jednorazową opłatą lub po zostaniu członkiem ISIS.