Porfiria – przyczyna przewlekłych chorób

Artykuł po raz pierwszy w języku polskim ukazał się w dwumiesięczniku Nexus w numerze 76 (2/2011)
Tytuł oryginalny: „Porphyria: A Cause of Chronic Illnesses ”, Nexus (wydanie angielskie), vol. 18, nr 1

Dr Steven Rochlitz

Czy podstawową przyczyną naszej chronicznej lub środowiskowej dolegliwości może być „rzadka” choroba, na którą może być podatne aż 20 procent ludzkości? Wielu ludzi cierpi na chroniczne lub środowiskowe schorzenie¹, którego nikt nie potrafi wyjaśnić. Współczesnego człowieka dręczą wyniszczające choroby (zapalenie mózgowo‑rdzeniowe z mialgią, fibromialgia, schorzenia przypominające uczulenie na pokarmy, wrażliwość na pola elektromagnetyczne) lub chroniczne zmęczenie, bóle, choroby zapalne, choroby „umysłowe” oraz degeneratywne choroby starszych ludzi. Cierpiący na te schorzenia udają się zazwyczaj najpierw do konwencjonalnego lekarza a następnie do alternatywnych. Bardzo często jednak nie udaje się im znaleźć lekarstwa ani ulgi.

Czyżby odpowiedzią była mało znana choroba metaboliczna, o której błędnie mówi się, że jest rzadka? Czyżby ta mało znana choroba była ukrytą przyczyną przynajmniej niektórych przypadków CFS (chronic fatigue syndrome – syndrom chronicznego zmęczenia), ME (myalgic encephalomyelitis – zapalenie mózgowo‑rdzeniowe z mialgią), fibromialgii, choroby Alzheimera, hipoglikemii, astmy, wrzodów, autyzmu, PMS (premenstrual syndrome – syndrom przedmiesiączkowy), choroby tarczycy lub nadnerczy, stanów lękowych, depresji, schizofrenii, epilepsji oraz epidemii nietolerancji na chemikalia zawarte w środowisku i w żywności? Jak się przekonamy, należy zastanowić się, czy w nie występuje u nas nietolerancja kofeiny, alkoholu, leków, stresu, pewnych pokarmów, w tym cytrusów, pomidorów i przypraw korzennych, MSG (monosodium glutamate – glutaminian sodu), promieni słonecznych, ciepła, a nawet witamin i dodatków mineralnych.

Ta ukryta choroba metaboliczna nosi nazwę porfiria. Jej nazwa jest pochodną greckiego słowa oznaczającego purpurę. W rzeczywistości jest to zestaw ośmiu chorób metabolicznych polegających na tym, że organizm nie wytwarza we właściwy sposób proteiny hem, w wyniku czego powstaje nadmiar związków zwanych porfirynami (niektóre z nich są purpurowe) działających jak wewnętrzne toksyny. Związki te gromadzą się lub przenoszą do komórek i organów, którym szkodzą. Jedną z protein hem jest hemoglobina, która będąc częścią naszych czerwonych ciałek krwi, transportuje tlen. Hem jest prawie identyczny z chlorofilem, z tą różnicą, że w środku swojego pierścienia czterech porfiryn ma żelazo, podczas gdy chlorofil ma tam magnez. Stąd hemoglobina jest czerwona a chlorofil zielony.

Molekuła roślinnego chlorofilu z magnezem w środku (po lewej) i molekuła hemu z żelazem w środku (po prawej)

Porfirię znał już Hipokrates jako chorobę krwi i wątroby. W roku 1871 odkryto przyczynową rolę w porfirii purpurowych pigmentów – porfiryn. Klinicznie syndrom szczegółowo opisano w roku 1889, w którym doszło do prawie epidemicznego wystąpienia porfirii w Europie wskutek zastosowania leku o nazwie sulfonal (dwuetylosulfonodwumetylometan). Niektórzy eksperci utrzymują, że w latach 1888–1890 aż u 14 procent Europejczyków, którzy przyjmowali ten zawierający siarkę lek przeciwko bezsenności, wystąpiła reakcja w postaci porfirii,² co dowodzi, że porfiria nie jest rzadką chorobą. Co więcej, wskazuje, że dość istotna część ludzkości może mieć genetyczny defekt lub predyspozycję do wykształcenia porfirii po wystawieniu na działanie toksycznego otoczenia.

W organizmie człowieka istnieje co najmniej dziewięć różnych protein hem. Poza hemoglobiną ważnym ich zestawem są enzymy cytochromu P450³. U cierpiących na ukrytą porfirię enzymów tych jest za mało lub działają one wadliwie. Osadzone są głównie w wątrobie, ponadto występują w przewodzie żołądkowo‑jelitowym, nerkach, mózgu, nadnerczach, organach seksualnych, naczyniach krwionośnych i skórze. Enzymy cytochromu P450 metabolizują wiele związków i działają odtruwająco na wiele obcych związków, które dostają się do organizmu. Te związki to kofeina, alkohol, toksyczne chemikalia z otoczenia, leki i składniki pokarmów. Niestety, enzymy cytochromu P450 metabolizują również nasze własne hormony i mogą być przyczyną pewnych chorób tarczycy i nadnerczy, ponadto metabolizują witaminy.

Jako ciekawostkę można potraktować to, że enzymy cytochromu P450 wzięły swoją nazwę stąd, iż molekuły tych protein reagują na światło o długości fali 450 nanometrów, które znajduje się w niebiesko‑indygowej części widma widzialnego światła. Takie światło może przechodzić przez większość szklanych okien i prowokować lub aktywizować enzymy cytochromu P450, przyprawiając o mdłości osoby cierpiące na porfirię, co może zmuszać je do blokowania wszelkiego światła wpadającego do mieszkania. Proszę zauważyć, że w filmie Taxi Driver (Taksówkarz) postać grana przez Roberta De Niro musi zasłaniać okna przez cały dzień i wychodzić do pracy jedynie nocą, przy czym cały czas pogłębia się jego niezrównoważenie umysłowe.

Inny enzym zawierający hem metabolizuje tryptofan i stąd niektórzy nie zdiagnozowani porfirycy, tudzież astmatycy, nie tolerują pokarmów i suplementów bogatych w ten aminokwas (indyk, kurczak, nasiona dyni). Komórki nerwowe do właściwej pracy wymagają również hemu i stąd porfiria może być odpowiedzialna za niektóre przypadki chorób Alzheimera⁴ i Parkinsona, o których wiadomo, że mają związek z obecnymi w środowisku toksynami. W Stanach Zjednoczonych około 50 procent ludzi dożywających około 85 roku życia cierpi na jakąś formę choroby Alzheimera.

O nietolerancji na chemikalia (multiple chemical sensitivity; w skrócie MCS) zawarte w środowisku i w żywności oraz o porfirii wiadomo, że nawet niewielkie ilości chemikaliów mogą wywołać ostre stany chorobowe. W klasycznej porfirii najgorszą przypadłością jest neurologiczna dezorganizacja, która może skończyć się nawet zapaścią układu oddechowego. Na szczęście, dochodzi do tego rzadko i najczęściej wskutek działania leków, stąd wniosek, że należy zaniechać niepotrzebnego używania leków. Wiele skórnych lub behawioralnych reakcji na leki może być w rzeczywistości reakcjami porfirycznymi. Ekstremalne, brutalne reakcje (morderstwo, samobójstwo) na pewne leki przeciwdepresyjne mogą być reakcjami porfirycznymi, ponieważ o tej klasie leków wiadomo, że mogą być ostrymi prowokatorami porfirii.

Istnieje osiem różnych syndromów porfirii, ponieważ jest osiem metabolicznych kroków w konwertowaniu przez organizm porfirowych związków w hem. Połowa z tych ośmiu porfirycznych zaburzeń powoduje objawy neurologiczne („mentalne”), żołądkowo‑jelitowe lub mięśniowe. Druga połowa porfirii jest przyczyną chorób skóry. Ludzie uskarżający się na skórne dolegliwości wywołane przez leki lub promienie słoneczne mogą mieć jedną lub dwie skórne porfirie.